maandag 5 januari 2015

Van wie is toch die wandschildering in de raadzaal in Lekkerkerk?

In de raadzaal van het gemeentehuis in Lekkerkerk hangt een bijzonder schilderij.

Het is een werk van Fiep Westendorp (je weet wel, de illustratrice van Jip en Janneke en Pluk van de Petteflet). In 1939 schilderde ze de aalscholverkolonie in Lekkerkerk, in de Bakkerswaal, in opdracht van de gemeente. Op dit gelukkig bewaard gebleven schilderij is te zien dat ze ook heel goed gratie kon verbeelden zonder grappigheid. ,,Pas als je precies weet hoe de zaken anatomisch in elkaar zitten, kun je chargeren en deformeren'', zei ze daarover.

Lang wist niemand in het gemeentehuis iets van dit schilderij, tot Fiep Westendorp een jaar of 15 geleden opbelde. Zij bereidde een overzichtstentoonstelling voor van haar eigen werk voor de Kunsthal in Rotterdam, en wilde weten of haar olieverfpaneel de aalscholverkolonie nog in het gemeentehuis was en in welke staat het verkeerde. “Het was voor ons een absolute verrassing dat de aalscholvers van haar zijn”, vertelde gemeente-acrhivaris Elza Moerkerke kort daarna.

Toen Fiep dit werk maakte, logeerde zij bij haar tante Pieta in Lekkerkerk vanwege haar studie aan de kunstacademie in Rotterdam. Via een connectie van haar tante kreeg zij de opdracht van het toenmalige college om een schilderij te maken voor de nieuwe raadzaal van het toenmalige gemeentehuis. Het was haar tweede officiële opdracht.

Dat Fiep de aalscholvers tot haar onderwerp koos, was niet voor niets. In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw was de aalscholverkolonie in eendenkooi de Bakkerswaal de grootste van Nederland, en de grote vogels boden een indrukwekkende aanblik, broedend op hun nesten en hun vleugels drogend op de kale takken.

Volgens de kooiker klom Fiep via een ladder naar een schuilhut, waar ze goed zicht had op haar modellen. Ook zou ze een paraplu hebben opgestoken om ervoor te zorgen dat ze niet met vogelpoep werd besmeurd. De schetsen die zij zo maakte werkte ze later uit in olieverf op een paneel.

Eind juni 1939, schreef de Schoonhovense Courant, werd de wandschildering "door mejuffrouw Westendorp aangeboden aan de gemeente Lekkerkerk in aanwezigheid van de directeur van de Academie van Beeldende Kunsten, de raadsleden en enkele genodigden. Toenmalig burgemeester Van der Willigen sprak een hartelijke toespraak uit en overhandigde haar werken over het oude Egypte, Manet en Van Gogh".

Na de oorlog verhuisde Fiep naar Den Haag en nog later naar Amsterdam. Daar werkte zij als illustratrice voor Vrij Nederland en tekende zij voor de vrouwen- en de kinderpagina van Het Parool. Bij het Parool begon haar samenwerking met Annie M.G. Schmidt en ontstonden figuren als Pluk van de Petteflet, waarmee ze zo bekend en geliefd zou worden.

De aalscholver in het dorpshart van Lekkerkerk



De aalscholver is altijd symbool geweest van Lekkerkerk en de Lekkerkerkers. In 1941 verdween de kolonie voor lange tijd uit het Lekdorp. De vogels, die op het hoogtepunt 1500 nesten in de eendenkooi hadden, hadden hun leefgebied volkomen uitgeput. De bomen waarin zij nestelden waren kaal en doods en dat was de reden dat zij verder trokken en hun nesten onder meer gingen bouwen in de Oostvaardersplassen. Op het schilderij van Fiep zie je de kale doodsheid van de takken goed, terwijl op de achtergrond de rivier de Lek zijn eigen loop heeft.


Het schilderij is niet lang geleden gerestaureerd. Het heeft een nieuwe lijst gekregen en is wat opgelicht.

In 2003 schreef ik al een artikel over de Aalscholverkolonie. Dat was naar aanleiding van de overzichtstentoonstelling van Fieps werk in de Kunsthal in Rotterdam. Dat artikel lees je hier.